Yumurtalıq xərçəngi əməliyyatı
Yumurtalıq xərçəngi hər yaşda qadınlarda görülə bilən bir xərçəng növüdür, lakin menopauzadan sonra bu xəstəliyin tezliyi yaşla əlaqədar olaraq artır. Erkən mərhələlərində asimptomatik olan yumurtalıq xərçəngi, gec diaqnoz qoyulduğu üçün müalicəsi daha uzun sürə bilən bir xəstəlik olaraq bilinir. Yumurtalıq xərçəngi inkişaf edən toxuma növünə görə iki yerə bölünür. Xəstəliyin növü, başlama ehtimalı və başlama yaşı fərqlidir. Heç vaxt doğuş etməmiş və ailəsində süd vəzi və yumurtalıq xərçəngi olan insanlarda xəstəliyin inkişaf riski daha yüksəkdir. Bununla belə, qocalıq ən mühüm risk faktoru hesab olunur. Xüsusilə postmenopozal estrogen hormonlarına tək dəstək yumurtalıq xərçənginə səbəb olan faktorlardan biridir. Yumurtalıq xərçəngi əməliyyatı ilə bağlı bir çox təfərrüatlardan danışacağıq.
Yumurtalıq xərçəngi əməliyyatında ən mühüm faktor şiş toxumasının qalmamasını təmin edən hərtərəfli əməliyyatdır. Bunun üçün dalaq, periton və bağırsaq kimi bütün şiş strukturları çıxarılmalıdır. Yumurtalıq xərçənginin erkən aşkarlanması çox vacibdir. Mütəmadi çanaq və qan testləri xəstəliyi müəyyən etməyə kömək edə bilər. Məqsəd cərrahi müdaxilə və biopsiya ilə transvaginal ultrasəslə aşkar edilən kütlənin strukturunu müəyyən etməkdir. Yumurtalıq xərçənginin mərhələsi xəstəliyin yayılmasına görə təyin edilir və mərhələyə uyğun müalicə planları hazırlanır.
Yumurtalıq Xərçəngi nədir?
Yumurtalıq xərçəngi qadınların yumurtalıqlarından inkişaf etməyə başlayır. Qadının uşaqlığının hər iki tərəfində yumurtalıq yerləşir. Yumurta istehsalı ilə yanaşı, yumurtalıqlar qadın hormonları estrogen və progesteronun əsas istehsalçısıdır. Yumurtalıq xərçəngləri inkişaf ediyi hüceyrə növünə görə beş fərqli başlıq altında sıralanır. Bunlardan ən çox yayılanı orqanın xarici səthini əhatə edən epitel hüceyrələrindən əmələ gələn epitel şişləridir.
Yumurtalıq Xərçəngi Cərrahiyyəsi
Yumurtalıq xərçəngi cərrahi yolla müalicə olunur. Müxtəlif növ əməliyyatlar var. Tək yumurtalıqların çıxarılması əməliyyatı; Yumurtalıq xərçəngi çox erkən diaqnoz qoyularsa, daha az ehtimalla geniş cərrahiyyə mümkün ola bilər. 1-ci mərhələ yumurtalıq xərçəngi olan qadınlar üçün əməliyyat həcmi 1 yumurtalıq və uşaqlıq borusunun çıxarılmasını əhatə edə bilər.
Bu proses uşaq sahibi olmaq qabiliyyətini qoruya bilər. Hər iki yumurtalıqda xərçəng varsa və bədənin başqa yerində xərçəng əlamətləri yoxdursa, uşaqlıq boruları iki yumurtalıq ilə birlikdə çıxarılır. Bu cərrahiyyə uşaqlığın toxunulmazlığını təmin edərək, dondurulmuş embrionlar və yumurtalar sayəsində hamilə qalmağa imkan verir. Xərçəng hüceyrələri yumurtalıqlara və uşaqlığa yayılıbsa və ya dünyaya uşaq gətirmək istəyi yoxdursa, yumurtalıqlar, uşaqlıq boruları, uşaqlıq, çanaq limfa düyünləri, böyük piylik yəni omentum da çıxarılır.
Yumurtalıq xərçəngi əməliyyatı neçə saat çəkir?
Yumurtalıq xərçəngi əməliyyatı xərçəngin mərhələsi, yayılması və riskli bölgələrdə
olub - olmamasından asılı olaraq dəyişir. Əməliyyatın müddəti bəlli olmasa da, 6 ilə 8 saat arasında dəyişə bilər, ancaq xərçəng riskli bölgədədirsə, bu əməliyyatın müddətini artırır.
Yumurtalıq Xərçəngi Əməliyyatı Necə Edilir?
Yumurtalıq xərçəngi cərrahiyyəsində qarnın orta xətti ilə kəsik edilir və əməliyyata başlanır. Əvvəlcə qarın boşluğunda yığılmış mayedən patositoloji müayinə üçün nümunə götürülür. Əgər maye yoxdursa, çanaq boşluğunu yuyaraq mayeni əldə etmək mümkündür. Uşaqlıq və hər iki yumurtalıq çıxarılır. Omentum adlanan daxili orqanları əhatə edən böyük piylik çıxarılır. Daxili orqanları əhatə edən periton adlı pərdəyə şişin yayıldığı təsbit edilir və peritonektomiya icra edilir.
Peritonun altında və əsas qan damarlarının ətrafındakı bütün limfa düyünləri çıxarılır. Bu prosedura qarnın aşağı hissəsinin pelvik limfa düyünlərinin disseksiyası deyilir. Aorta və aşağı boş vena adlanan böyük qan damarlarının ətrafındakı limfa düyünləri də tamamilə çıxarılır və bu prosedura paraaortal limfa düyünlərinin disseksiyası deyilir. Paraaortal limfa düyünlərinin disseksiyasının yuxarı sərhəddi böyrək damarlarının başlanğıc nöqtəsidir.
Yumurtalıq xərçəngi bu formasiyalara yayıla bilər, buna görə yuxarıda göstərilən bölgələrdəki bütün limfa düyünləri çıxarılmalıdır. İdeal çanaq limfodisseksiyası üçün ən azı 25 limfa düyününün çıxarılması, ideal paraartortal limfodisseksiya üçün isə ən azı 10 limfa düyününün çıxarılması tələb olunur.
Appendiks yoxlanılır və şişin tipinə görə yayılmamış olsa belə çıxarılır. Lazım gələrsə, yoğun və ya nazik bağırsağın şiş yayılmış hissəsi çıxarılır. Qaraciyər və dalaq sahələri yoxlanılmalıdır. Xüsusilə, qarın boşluğunu döş boşluğundan ayıran diafraqmanın qaraciyər səthi yoxlanılmalı və zəruri hallarda həmin sahədən şiş çıxarılmalıdır.
Azərbaycanda Yumurtalıq Xərçəngi Cərrahiyyəsi
Yumurtalıq xərçənginin simptomları müxtəlifdir. Anoreksiya ən əhəmiyyətli simptomdur. Bunun xaricində sürətli şişkinlik, qaz, bağırsaq fəaliyyətində dəyişikliklər, xü susilə qəbizliyin olması, sidik ifrazında dəyişikliklər və tez-tez sidiyə getmə, vaginal qanaxma, çəki itkisi, qarında sıxlıq və dolğunluq, çanaq nahiyyəsində şişkinlik və ağrı, uzun müddət davam edən həzmsizlik, qaz və ya ürəkbulanma.
Bu baxımdan müntəzəm yoxlanma vacibdir. Yumurtalıq xərçəngi əməliyyatı Azərbaycanda disiplinlərarası bir yanaşma ilə diaqnoz və müalicə olunur. Müalicə peritondaxili və ya venadaxili yeridilmiş kimyaterapevtik maddələrlə cərrahi müalicəyə əsaslanır. Azərbaycan yumurtalıq xərçəngi cərrahiyyəsi sahəsində təcrübəli mütəxəssislərə ev sahibliyi edir. Əməliyyat təcrübəli cərrahlar tərəfindən diqqətlə həyata keçirilir.
Tez-tez soruşulan suallar
Yumurtalıq xərçəngi əməliyyatından sonra nə baş verir?
Yumurtalıq xərçənginin ən mühüm xüsusiyyəti onun asimptomatik irəliləməsidir. Xəstəliyin müəyyən mərhələlərində bu halların təxminən yarısı ginekoloji müayinə zamanı təsadüfən rast gəlinir. Qarın boşluğunda şişlik və vaginal qanaxma kimi simptomlar xəstəliyə xas deyil, həm də yumurtalıq xərçənginin inkişafının göstəricisidir. Yumurtalıq xərçəngi əməliyyatından sonra adətən hər 3 həftədən bir 6 kurs kimyəvi terapiya təyin olunur. Kimyəvi terapiya zamanı qalan xərçəng hüceyrələrini öldürməyi hədəfləyən dərmanlardan istifadə olunur. Venadaxili və ya peritoneal boşluq daxilinə tətbiq oluna bilər.