HPV infeksiyası

HPV infeksiyası genital ziyillərə və uşaqlıq boynu xərçənginə səbəb ola bilən bir virusdur. Dəridən dəriyə təmas yolu ilə keçə bilər, adətən cinsi əlaqə yolu ilə keçsə də, birbaşa dəri təması ilə də keçə biləcəyi sübut edilmişdir.

HPV infeksiyası nədir?

İnsan papillomavirusu; HPV olaraq da bilinən HPV cinsi yolla ötürülən virusdur və cinsiyyət, anal, ağız və bədənin bəzi hissələrinə ziyil (kondiloma) və uşaqlıq boynu xərçənginə səbəb ola bilər. Yoluxmuş insanların əksəriyyətində heç bir simptom və ya şikayət yoxdur və virus bir-iki il ərzində bədəndən təmizlənir. Yoluxucu olan qadınların 10-20%-də virus bədəndən təmizlənə bilmir və şikayətlərə səbəb olur.

İnsan papillomavirusunun 100-dən çox növü vardır. Bunlardan 6 və 11-ci növlər genital ziyillərə və kondilomaya səbəb olur. Uşaqlıq boynu xərçəngində 31, 33, 45 və 58-ci tip, 16 və 18-ci tip kimi digər növlərin də rol oynadığı sübut edilmişdir.

Necə rast gəlinir?

Hər kəs HPV - in necə yoluxduğunu bilməli və buna uyğun olaraq lazımi tədbirlər görülməlidir. Elmi olaraq virusun ötürülməsinin səbəbləri;

  • Virus daşıyan biri ilə vaginal, anal və ya oral seks nəticəsində virusa yoluxa bilərsiniz. Yoluxma ən çox vaginal və ya anal seks zamanı baş verir. Yoluxmuş şəxsdə heç bir əlamət olmaya da bilər.
  • Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, insan papilloma infeksiyasının çox yaygın olduğunu bəyan etdi, çünki nüfuz etmədən yayıla bilər. Bu ən sadə yolla desək, dəridən dəriyə təmas yolu ilə ötürülə bilər.
  • Siz cinsi əlaqədə olmadan da virusa yoluxa bilərsiniz – cinsi əlaqə olmadan da insan papillomavirusuna yoluxmaq mümkündür, çünki bu virus dəridən dəriyə təmasda asanlıqla yayılır. Əl - ələ tutmaq, yoluxmuş dəri ilə uzun müddət təmasda olmaq virusu ötürə bilər.

İmmunitet sistemi virusla mübarizə aparıb bədəndən təmizlədiyi üçün virusun əksər hallarda 1-2 il ərzində yox olur. Bəzi hallarda, ötürülən virus illər və hətta onilliklər ərzində orqanizmdə qala bilər.

HPV transmissiya yolları

HPV-nin ötürülmə variantları yoluxma üsullarına görə təsnif edilir. Buna görə;

  • Xarici yoluxma (ekzogen kontaminasiya)

İnfeksiya paltar və ya ətraf mühit səthləri kimi cansız obyektlərdə aşkar edilə bilər. Həmin obyektlərlə kontakt yoluxmaya səbəb ola bilər.

  • Autoyoluxma (autoinokulyasiya)

Cinsi əlaqədən qısa müddət sonra autoinokulyasiya və ya cansız əşyalardan yoluxma genital və anal infeksiyaların eyni vaxtda baş verməsinə səbəb ola bilər.

  • Doğuş zamanı yoluxma (intranatal yoluxma)

HPV-nin anadan dölə ötürülməsi məlumdur. Həqiqətən də, genital ziyilləri olan qadınlarda doğulan yeni doğulmuş körpələrin 80%-ə qədərində nazofarengeal aspiratlarda və ya ağız mukozasında virus DNT-i aşkar edilə bilər.

Cinsi əlaqə olmadan HPV ötürülməsi mümkündür mü?

HPV sperma və ya tüpürcək kimi orqanizmin mayeləri ilə deyil, dəridən dəriyə təmas yolu ilə yoluxur. Bu, vaginal, anal və oral seks kimi cinsi əlaqə zamanı asanlıqla baş verir. Bununla belə, hər hansı selikli qişa ilə (ağız cinsiyyət orqanları, dodaqlar, anus və dərinin hissələri və ya qançırlar kimi) təmas zamanı yoluxma baş verə bilər. Prezervativlər düzgün istifadə edildikdə yoluxma riskini azaldır. Bu qorunma 100% deyil, lakin müəyyən təsiri vardır. 

HPV simptomları nə qədər müddət sonra ortaya çıxır?

HPV virusuna yoluxduqdan 2 həftə ilə 2 il arasında simptomlar özünü göstərir. Bəzi hallarda virus bu müddət ərzində heç bir əlamət göstərmədən orqanizmdən təmizlənir. Bəzi hallarda bu dövrdə anal, oral, vaginal ziyillər və virus əlamətləri meydana gələ bilər.

Kim HPV ilə yoluxur?

Cinsi aktiv olan hər kəs yalnız bir şəxslə cinsi əlaqədə olsa belə  HPV-ə yoluxa bilər. Yoluxmuş bir insanla cinsi əlaqədə olduqdan sonra da simptomlar inkişaf edə bilər. Lakin HPV riski yüksək olan insanlar və şərtlər də vardır. HPV üçün risk altında olan şərtlər;

  • Cinsi əlaqə
  • Qorunmayan cinsi əlaqə
  • Erkən cinsi əlaqə
  • Siqaret istifadəsi
  • İmmunitetin aşağı olması
  • Xroniki xəstəliklər
  • Qadınların rutin ginekoloji müayinələrinin edilməməsi ilə izah edilə bilər.

HPV-in simptomları nələrdir?

"Virus simptomları özünü necə göstərir?"

"Simptomlar hansılardır?"

 Aşağı riskli növlər nadir hallarda xərçəngə çevrilir, lakin cinsiyyət orqanları və anus ətrafında genital ziyil kimi simptomlara səbəb ola bilər. Ancaq bu simptomlar həmişə görünmür. Məsələn, onlar anusda, vajinada və ya serviksdə ola bilər. Yüksək riskli növlər heç bir simptom göstərməyə də bilər. Bu səbəbdən HPV virusunun simptomları həmişə asanlıqla izlənilə bilməz.

Genital ziyil nədir?

Condyloma acuminata insan papilloma virusunun səbəb olduğu anogenital ziyillərə aiddir. Anogenital ziyillərə səbəb olan ən çox yayılmış virus növləri HPV 6 və 11-dir. Bu, ilk növbədə cinsi əlaqə yolu ilə yayılan ikiqat DNT zəncirli virusdur. Kondilomalar və ya genital ziyillər dəri üzərində səthdən qalxan çəhrayı-qəhvəyi rəngli müxtəlif formalı törəmələrdir. Onlar adətən tip 6 və tip 11-dən yaranır. Hər iki cinsdə baş verə bilsə də, qadınlar buna daha çox məruz qalır. Genital ziyillər adətən heç bir şikayətə səbəb olmur, lakin sürtünmə ilə qanayır və kosmetik olaraq narahatlıq yarada bilər.

Ziyillərin müalicəsində oxşar müvəffəqiyyət dərəcələrinə malik bir çox tibbi və cərrahi üsullar var. İstənilən müalicə ziyillərin lokalizasiyasına və xəstənin xüsusiyyətlərinə görə seçilə bilər.

Genital ziyillər necə yoluxur?

Genital ziyillərin necə ötürüldüyü sualının cavabı; cinsi orqanınıza partnyorunuzun virusa yoluxmuş cinsi orqanı toxunmaqla baş verir. Virus dəridə ola bilər, lakin əsl ziyillər görünməz. Prezervativdən istifadə etsəniz belə, ziyil yarana bilər, çünki prezervativ cinsiyyət orqanının bütün dərisini əhatə etmir. Kondiloma yeri ilə birbaşa təmas genital ziyilin ötürülməsi riskini artıracaq.

Genital ziyillərin simptomları hansılardır?

Qadınlarda genital ziyillər vaginada və ya anusda və ya onun ətrafında və ya uşaqlıq boynunda görünür. Onlar çox kiçik ola bilər və ya böyük qruplarda görünə bilər. Onlar qırmızı və ya ağ rəngdə ola bilər. Bəzən genital ziyillər ola bilər, lakin heç bir əlamət göstərməz.

HPV tipləri hansılardır?

Bu yazıda HPV-in hansı növləri var və hansı növlərin hansı xəstəliklərə səbəb olduğu sualına cavab verəcəyik. İnsan papillomavirusunun 200-dən çox ştammı müəyyən edilmişdir. Yüksək riskli insan papillomavirus ştammlarına 16 və 18 daxildir ki, bu da uşaqlıq boynu xərçənginin təxminən 70%-ə bu tiplər səbəb olur. Digər yüksək riskli insan papillomaviruslarına 31, 33, 45, 52, 58 və daha çoxu daxildir. 6 və 11 kimi aşağı riskli virus ştammları nadir hallarda xərçəngə çevrilən genital ziyillərin təxminən 90%-ə səbəb olur.

6 və 11 aşağı riskli növlərdir. Onlar genital ziyillərin təxminən 90 %-i ilə əlaqələndirilir. Tip 11 də serviksdə dəyişikliklərə səbəb ola bilər.

Genital ziyillər adətən cinsi partnyorun yoluxmaya məruz qalmasından bir neçə həftə və ya ay sonra görünür. Peyvənd olunmaq HPV 6-ın qarşısını almağa kömək edə bilər. Peyvənd həm də 11-ci tipə qarşı qorunma təmin edir. Gardasil klinik sınaqlarda 6 və 11-ci növlərdən qorunmada 89-99 % yaxşılaşma göstərmişdir.

Peyvəndlərin cinsi fəaliyyətə başlamazdan əvvəl alınması tövsiyə olunur.. HPV  6 və ya 11 aşkar olunarsa, həkiminiz imiquimod və ya podofiloks (Kondiloks) kimi dərmanlar təyin edə bilər. Bunlar genital ziyil toxumasını məhv edən yerli dərmanlardır. Bu dərmanları birbaşa genital ziyillərinizə tətbiq edə bilərsiniz.

HPV-in hansı tipi xərçəngə səbəb olur?

Ən çox xərçəngə səbəb olan 14 tip məlumdur. 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66 və 68 daxildir. Bu tiplər birlikdə invaziv uşaqlıq boynu xərçənglərinin təxminən 70%-in inkişafına səbəb olur. HPV tip 16 və ya 18 hər zaman xərçəngə çevrilmir.

Hansı tiplər genital ziyillər səbəb olur?

Ağızda və boğazda ziyillər görünə bilər. HPV-in iki növü, 6 və 11-ci tip bu ziyillərin 90 %-ə səbəb olur. Cinsi aktiv insanların yalnız 1%-də aşkar genital ziyillər var ki, onların digər cinsiyyət orqanlarına və cinsi partnyorlara yayılmasının qarşısını almaq üçün müalicə tələb olunur.

Hansı növlər orqanizmdən təmizlənir?

Əksər hallarda, vücudunuz virusa qarşı antikor istehsal edə və bir-iki il ərzində virusu təmizləyə bilər. Əksər HPV növləri müalicə edilmədən qalıcı olaraq yox olur.

Hər HPV tipi əlamət göstərirmi?

Əksər xəstələrdə insan papillomavirusu heç bir simptom göstərmir və orqanizmdən heç bir dəyişiklik olmadan bir neçə il ərzində təmizlənir.

HPV diaqnozu necə qoyulur?

Bir insanın yoluxmuş olub - olmadığını öyrənmək üçün heç bir test yoxdur. Həmçinin, ağızda və ya boğazda virusu tapmaq üçün təsdiqlənmiş test yoxdur. HPV testi uşaqlıq boynu xərçənginin skrininqi üçün istifadə edilə bilər. Bu testlər yalnız 30 yaş və yuxarı qadınlarda skrininq üçün tövsiyə olunur. Kişilər, yeniyetmələr və ya 30 yaşdan kiçik qadınlar üçün testlər tövsiyə edilmir.

Əksər insanlar yoluxduqlarını bilmirlər və buna görə də heç vaxt simptomlar və ya sağlamlıq problemləri yaranmır. Bəzi insanlar yoluxduqlarını genital ziyil əlamətləri ortaya çıxdıqdan sonra öyrənirlər. Qadınlar anormal Pap testi nəticəsində (uşaqlıq boynu xərçəngi skrininqi zamanı) bu xəstəliyə sahib olduqlarını öyrənə bilərlər. Digər şəxslər xərçəng kimi daha ciddi problemlər inkişaf etdikdə öyrənə bilər.

Gənc Qızlarda Diaqnoz

Həkimləri problem olduğunu düşünmədikcə, yeniyetmə qızların Pap-smear müayinəsinə ehtiyacı yoxdur. Hər bir qadın 21 yaşına çatdıqdan sonra sağlamlığına nəzarət etmək üçün müntəzəm olaraq Pap-smear müayinəsinə başlamalıdır. Pap-smear nəticələri normal olan 20 yaşlarında olan qadınlar hər 3 ildən bir testdən keçməlidirlər.